جرم سرقت مرتبط با رایانه؛مفهوم قانونی،مجازات،روند رسیدگی و نقش وکیل در این پرونده ها
در دنیای امروز که فناوری اطلاعات با زندگی روزمره مردم گره خورده، شکل و شیوهی وقوع جرایم نیز تغییر کرده است. یکی از جرایم نوظهوری که در فضای دیجیتال بسیار مشاهده میشود، سرقت مرتبط با رایانه یا همان سرقت سایبری است. این جرم ممکن است از برداشت غیرمجازمواردی مثل سرقت اطلاعات شخصی و محرمانه افراد و شرکتها را شامل شود.
در سالهای اخیر، دادسراهای ویژه جرایم رایانهای در سراسر کشور و بهویژه در شهرهایی مانند قم، تهران و اصفهان، با رشد چشمگیری از پروندههای مرتبط با سرقت اطلاعاتو نفوذ به حسابهای کاربری روبهرو بودهاند.
در این مقاله، به بررسی جامع این جرم در پنج مبحث زیر میپردازیم:
۱. مفهوم جرم سرقت مرتبط با رایانه و مادهی قانونی مربوطه
۲. مجازات قانونی این جرم
۳. دلایل و راههای معمول اثبات جرم سرقت رایانهای
۴. فواید استفاده از وکیل در پروندههای سرقت مرتبط با رایانه
۵. نقش وکیل در پیشگیری از وقوع جرایم سایبری و حمایت از بزهدیدگان
مبحث اول: مفهوم جرم سرقت مرتبط با رایانه و مادهی قانونی مربوطه
در گذشته، سرقت تنها به معنای ربودن اموال فیزیکی مانند پول، طلا یا اشیای باارزش بود. اما با گسترش فضای مجازی، مفهوم جدیدی از سرقت به وجود آمده است: سرقت دادهها، اطلاعات و اموال الکترونیکی.
بر اساس ماده ۱۲ قانون جرایم رایانهای مصوب سال ۱۳۸۸، هر کس به طور غیرمجاز دادههای متعلق به دیگری را برباید، مرتکب جرم سرقت رایانهای شده و قابل مجازات است. متن این ماده میگوید:
«هر کس به طور غیرمجاز دادههای متعلق به دیگری را برباید... »
در این ماده، چند نکته مهم نهفته است:
دادههای رایانهای موضوع این جرم است پس کسی که به وسیله ی وسائل دیجیتال مال فیزیکی را ربایش می نماید مشمول این عنوان نیست.
رفتار مرتکب باید بدون مجوز باشد؛ یعنی در صورتی که برداشت داده ها مجاز باشد، جرم محقق نمیشود اما در صورتی که دسترسی به آن ها مجاز باشد ولی برداشتن آنها غیر مجاز باشد باز هم این جرم محقق می شود.
نتیجه ی موردنظر در جرم، ربایش داده است؛ اما با توجه به شق دوم ماده نیازی نیست حتما آن داده از مالکیت و ید صاحب داده خارج شده باشد.
تعلق داده ها به دیگری مورد نیاز است، بنابراین اگر شخص داده های متعلق به خود را در سامانه ی رایانه ای دیگری حتی بدون مجوز برای خود کپی کند این جرم محقق نشده است اگرچه ممکن است مرتکب جرائم دیگری مثل دسترسی غیرمجاز و... شود.
به بیان ساده، اگر شخصی با اجازه یا بدون اجازه وارد سیستم دیگری شود و فایلها، اطلاعات بانکی، رمزهای عبور یا تصاویر خصوصی او را برای خود کپی کندو چه برای مالک حذف کند چه نکند ، مرتکب سرقت مرتبط با رایانه شده است.
در این جرم، گاه انگیزه مالی مطرح است (مثل برداشت از حساب دیگران) و گاه انگیزههای انتقامی یا شخصی، مانند افشای اطلاعات خصوصی یا سوءاستفاده از دادههای دیگران.
مبحث دوم: مجازات قانونی جرم سرقت مرتبط با رایانه
قانونگذار در فصل سوم قانون جرایم رایانهای (ماده ی12)، برای سرقت رایانهای مجازاتهای مشخصی تعیین کرده است؛ مجازات مجرم این جرم بسته به این که اصل داده های برداشته شده همچنان در اختیار صاحب داده باقی مانده است یا خیر .
مطابق ماده ۱۲ قانون جرایم رایانهای و دستورالعمل تعدیل مجازات های جزای نقدی:
اگر مرتکب دادههای متعلق به دیگری را برباید ولی نسخهی اصلی نزد صاحب داده باقی بماند، به جزای نقدی از 600 هزارتومان تا 5 میلیون تومانمحکوم میشود.
اما اگر دادهها از اختیار مالک خارج و فقط نزد مرتکب باقی بمانند، مجازات حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از دو میلیون تومان تا هشت میلیون تومان یا هر دو مجازات اعمال میشود.
متاسفانه قانون گذار ما مجازات های سبکی را برای این جرم مخصوصا در فرضی که مجرم اقدام به حذف داده های مربوط ننموده است در نظر گرفته است؛ اما این امر نباید سبب نا امیدی شما برای طرح شکایت در مورد این جرم گردد؛ چراکه اولا این جرم همراه با جرائم دیگری مثل دسترسی غیرمجاز به سامانه های رایانه و... اتفاق می افتد که می تواند سبب سنگین تر شدن مجازات مرتکب گردد؛دوماعلاوه بر جنبه ی کیفری که در بالا آمده است این رفتار از جنبه ی مدنی و قابلیت مطالبه ی خسارت نیز برخوردار است که در مواردی از جمله در مورد سرقت اطلاعاتی مثل کدهای مخصوص به یک نرم افزار نوآورانه و غیره بسیار مسئله مهم می شود و با اثبات این جرم در محاکم کیفری، تقریبا حکم به پرداخت خسارت قطعی خواهد بود.
مبحث سوم: دلایل و راههای اثبات جرم سرقت رایانهای
اثبات جرم سرقت مرتبط با رایانه، برخلاف سرقتهای سنتی، بسیار پیچیدهتر است. در اینگونه پروندهها، دلیل جرم معمولاً فیزیکی نیست و باید از طریق ردپاهای دیجیتال، گزارش کارشناسی، و دادههای الکترونیکی به دست آید.
مهمترین دلایل اثبات این جرم عبارتاند از:
۱. گزارش کارشناسان رسمی در حوزه فناوری اطلاعات
کارشناس جرایم رایانهای با بررسی لاگهای سیستم، آدرسهای IP، زمان ورود و خروج کاربر و مسیر انتقال دادهها میتواند مشخص کند چه کسی وارد سیستم شده و چه اطلاعاتی را برداشته است.
۲. استعلام از مراجع فنی و شرکتهای ارائهدهنده خدمات اینترنتی
در بسیاری از پروندهها، پلیس فتا با دستور قضایی، از شرکتهای اینترنتی (ISP) استعلام گرفته و مشخص میکند که در زمان وقوع جرم، کدام کاربر از کدام خط یا دستگاه به سیستم قربانی متصل شده است.
۳. بررسی پیامها و مکاتبات الکترونیکی
در برخی موارد، شواهد در پیامها، ایمیلها یا شبکههای اجتماعی وجود دارد؛ مثلاً مرتکب پس از سرقت دادهها تهدید به افشا یا باجگیری میکند.
۴. اقرار یا اعتراف متهم
در صورت اقرار صریح مرتکب، دادگاه میتواند با اطمینان بیشتری حکم صادر کند، اما در فضای مجازی این مورد نادر است و معمولاً شواهد فنی ملاک قرار میگیرد.
۵. گزارش پلیس فتا
پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات (فتا) یکی از ارکان کلیدی در کشف و اثبات اینگونه جرایم است. گزارشهای فتا معمولاً شامل جزئیات فنی دقیق از رفتار مرتکب در سیستم قربانی است و برای قاضی اهمیت بالایی دارد.
5.شهود
شهادت شهود در این پرونده ها نیز مثل بسیاری از پرونده های دیگر در نظام حقوقی ایران قابل استناد هستند.
در مجموع، پروندههای سرقت رایانهای تلفیقی از دانش فنی و حقوقی هستند و برای اثبات یا دفاع در آنها، صرف آشنایی با قانون کافی نیست. بدون راهنمایی یک وکیل متخصص در جرایم سایبری، احتمال از بین رفتن ادله یا اشتباه در تنظیم شکایت بسیار بالاست.
6.فیلم های دوربین مداربسته
برخلاف تصور اغلب مردم، سرقت رایانه ای همیشه از پشت لپ تاپ ها یا سیستم های رایانه ای رخ نمی دهند بلکه ممکن است مجرم به صورت فیزیکی سروقت سامانه ی رایانه ای بزهدیده برود و داده های متعلق به وی را روی حافظه ی خود کپی نموده که در این موارد دوربین های مداربسته ممکن است راهگشا باشد.
مبحث چهارم: فواید استفاده از وکیل در پروندههای سرقت مرتبط با رایانه
پروندههای مرتبط با سرقتهای رایانهای، به دلیل ماهیت دیجیتال، معمولاً پیچیده، فنی و چندوجهی هستند. بسیاری از مردم هنگام مواجهه با اینگونه جرایم، نمیدانند از کجا باید شروع کنند، چه مدرکی ارائه دهند یا حتی عنوان شکایت را چگونه تنظیم کنند یا متهمین به این جرائم نیز نمی دانند چگونه در مقابل این اتهام از خود دفاع نمایند. در چنین شرایطی، حضور وکیل متخصص جرایم رایانهای میتواند تفاوت میان موفقیت و شکست در پرونده باشد.
در ادامه، به چند مورد از مهمترین مزایای داشتن وکیل در اینگونه پروندهها اشاره میشود:
۱. تشخیص دقیق عنوان اتهامی
بسیاری از شکایات مردمی با عنوان اشتباه مطرح میشوند (مثلاً به جای سرقت رایانهای، کلاهبرداری یا دسترسی غیرمجاز ثبت میشود) و همین اشتباه باعث انحراف روند پرونده مختومه شدن پرونده میگردد. وکیل با آشنایی کامل با قانون جرایم رایانهای، عنوان درست را تعیین میکند.
۲. تنظیم شکواییهی حرفهای و مستند
وکیل میداند چگونه شکواییه را با استناد به مواد قانونی، آیین دادرسی کیفری و سوابق قضایی بنویسد تا دادسرا فوراً دستور تحقیق صادر کند.
۳. ارتباط موثر با پلیس فتا و کارشناسان فنی
وکیل میتواند از طریق مسیرهای قانونی، درخواست بررسی دقیقتر از پلیس فتا، ارائه گزارشهای فنی و حتی بازسازی مسیر نفوذ را مطرح کند همچنین تسلط به مباحث قانونی و فنی ارتباط بهتری را با مرجع رسیدگی می سازد و بسیار موثر در نتیجه ی دعوی طرح شده خواهد بود.
۴. حفظ و صیانت از ادله الکترونیکی
ادله دیجیتال بهسرعت قابل حذف یا تغییرند. وکیل متخصص میداند چگونه و در چه مرحلهای باید این ادله را جمعآوری، توقیف و به دادسرا یا دادگاه ارائه کند.
۵. پیگیری مراحل دادرسی و دفاع مؤثر در دادگاه
از زمان طرح شکایت تا صدور حکم، وکیل نقش فعالی در دفاع از حقوق موکل دارد؛ از اعتراض به نظر کارشناسی گرفته تا ارائه لایحه دفاعیه فنی و حقوقی.
۶. جبران خسارت و پیگیری حقوقی
وکیل علاوه بر جنبه کیفری، میتواند دعوای مطالبه خسارت را نیز طرح کند تا ضرر مالی یا معنوی موکل جبران شود.
در واقع، بدون حضور وکیل، احتمال رد شکایت یا ناقص ماندن روند دادرسی بسیار بالاست. وکیل با دانش فنی و تسلط بر رویه دادسراهای جرایم رایانهای، میتواند از حقوق موکل خود به بهترین نحو دفاع کند.
7.معتبر و موجه نشان دادن دلائل ضعیف و نامعتبر موکل و غیر موجه ن نشان دادن دلائل طرف مقابل
آنچه موجب صدور رای برمحکومیت متهم به این جرم و جرائم دیگر می گردد قاعدتا وجود دلائل موجه است؛ وکیل متخصص در جرائم رایانه ای می تواند دلائل علیه متهم را بنا به مورد ضعیف و غیرمعتبر یا موجه و مثبت نشان دهد.
مبحث پنجم: روند رسیدگی به جرم سرقت مرتبط با رایانه و مرجع صالح
اگر شما شکایتی در مورد جرم سرقت رایانه ای دارید یا متهم به این جرم هستید اولین کاری که باید انجام دهید مشاوره با یک وکیل متخصص در این حوزه است؛
در صورتی که به تشخیص وکیل شما نیاز به وکیل داشته باشید که روند پیگیری و دادرسی بر عهده ی وکیل بوده و او اطلاعات لازم را به شما خواهد داد؛اما درصورتی که شما شاکی باشید و وکیل شروع روند پرونده را به عهده ی شما گذاشته باشد شما بایستی به دفاتر خدمات قضایی نزدیک محل سکونت خود مراجعه نموده و اقدام به ثبت شکایت نمایید.
پس از ثبت شکایت اصولا پرونده بایستی به دادسرای جرائم رایانه ای ارسال گردد؛ البته در صورتی که شما مدعی باشید که هنوز اطلاعات سرقت شده در اختیار شما هستند می توانید مستقیم دعوا را در دادگاه صلح محل وقوع جرم اقامه نمایید.اما در صورتی که داده ها از ید شاکی خارج شده باشد با توجه به اینکه مجازات این جرم از درجه ی ششم خواهد بود ابتدا باید تحقیقات مقدماتی در دادسرا انجام گردد و بعد پرونده به دادگاه کیفری دو ارسال شود.
درصورتی که ابتدا پرونده در دادسرا مطرح شود پس از انجام تحقیقات مقدماتی اگر اتهامات وارد باشد دادسرا پرونده را به دادگاه کیفری دو ارسال می کند و بعد از آن هم می توان با اعتراض هر یک از طرفین پرونده در دادگاه تجدیدنظر رسیدگی گردد.اما در صورتی که پرونده قابل طرح در دادگاه صلح باشد پرونده مستقیم در دادگاه صلح مورد تحقیق قرار گرفته و سپس حکم یا قرار صادر می شود که پرونده با اعتراض هریک از طرفین قابل رسیدگی در مرجع تجدیدنظر خواهد بود.
محل وقوع جرم سرقت رایانه ای کجاست؟
محل وقوع جرم آن مکانی است که داده ها از آنجا ربوده می شود که با توجه ماهیت دیجیتال موضوع جرم می تواند تشخیص محل وقوع جرم مشکل باشد.
جمعبندی
جرم سرقت مرتبط با رایانه، یکی از پیچیدهترین و درعینحال شایعترین جرایم در عصر دیجیتال است. در این جرم، مرز میان خطا و جرم بسیار باریک است و تشخیص آن نیازمند دانش حقوقی و فنی توأمان میباشد.
اثبات جرم، جمعآوری ادله الکترونیکی و دفاع مؤثر در دادگاه، بدون حضور وکیل متخصص تقریباً غیرممکن است.
اگر شما یا یکی از نزدیکانتان قربانی سرقت اطلاعات یا برداشت غیرمجاز اینترنتی شدهاید، مشاوره با وکیل جرایم رایانهای در قم میتواند از بسیاری خسارتهای احتمالی جلوگیری کند.
وکیل متخصص با درک عمیق از قوانین، رویهی محاکم و توانایی تحلیل فنی دادهها، از بهترین ابزار برای دفاع از حقوق شما برخوردار است.
در عصر دیجیتال، آگاهی و اقدام بهموقع تنها با کمک یک وکیل باتجربه میتواند از خسارتهای مالی و اعتباری جبرانناپذیر جلوگیری کند.
کلمات کلیدی پیشنهادی برای سئو:
جرم سرقت مرتبط با رایانه، سرقت سایبری، وکیل جرایم رایانهای، اثبات سرقت اطلاعات، مجازات سرقت اینترنتی، وکیل سایبری در قم
